Vozovi su zbog svoje velike efikasnosti uvek bili dobra opcija za transport kako robe tako i ljudi. Najveći problem je uvek bila infrastruktura, jer se ista pravila samo za nacionalnu železnicu. Voz je sačinjen od lokomotive i vagona. Lokomotiva služi za pokretanje celokupne kompozicije i vuče vagone, dok su vagoni nanizani jedan iza drugog. Davnih dana lokomotive su pokretale životinje (konji i volovi), nešto kasnije prve lokomotive koja nije koristilja životinjsku snagu bile su na vodenu paru, a razvitkom celokupne industrije nastale su lokomotive na dizel i električni pogon i ostale su do dan danas kao glavni vid snage za pokretanje voza.
Najbrži vozovi na svetu
U samom početku vozovi su bili jako i vemoa sporil, baš kao i ostlai vidovi prevoza. Međutim napredkom čovečanstva i te brzine su se znatno povećavale. Danas je voz po brzini drugo prevozno sredstvo odmah iza aviona. Rekordi u brzini voza su se smenjivali iz godine u godinu. Tako je rekod prostavljen davne 1804 godinine iznosio svega 8km/h. U istom veku svega 46 godina kasnije postavljen je rekord koji čija je brzina premašivala 100km/h i iznosio je 125km/h i postavljen je u Velikoj Britaniji. Obe lokomotive koristile su paru kao izvor energije i snage. Prvi voz koji je premašio 200km/h bio je na liniji East Coast Main Line takođe u Velikoj Britaniji. Brzina je iznosila 202km/h i rekord je postavljen 1938 godine. Ovaj rekord će verovatno ostati rekord svih vremena kada su upitanju lokomotive na paru. Prvi rekord zabeležen preko 300km/h dogodio se u Francuskoj i to 1955 godine. Postavljena brzina iznosila je 320km/h. Lokomotiva je koristila električnu energiju ali jednosmernu. Važno napomenuti da je nabrži dizel voz koji je obrio rekord i jedno vreme držao išao je brzinom od 215km/h i postignut je u Nemačkoj 1939 godine. Iako su dizel lokomotive još usavršavane nisu uspele više da obore ni jedan rekord, a od te 1939 godine rekorde u brzini vozova obarale su samo električne lokomotive.
Trka u brzini vozova
Potreba za što bržim prevozom putnika, i zamenu za avion nateralo je kompanije koje proizvode vozove da iste usavrše i povećaju im brzinu, kako bi zaista mogle da pariraju avio saobraćaju. Tako je nastala trka u brzini vozova izmeđju raznih zemalja i rekordi su se obarali u svega par godina. Prvi voz koji je oborio brzinu od 400km/h bio je ICE-V na relaciji Hanover-Würzburg u tada Zapadnoj Nemačkoj. Posle toga rekord je oboren i u Južnoj Korei, a posle toga rekorde u brzini vozova obarale su samo 3 zemlje, Japan, Francuska i Kina.
Prvi voz koji je išao preko 500km/h bio je kineski maglev (magnetna levitacija) 2003 godine sa vozom po nazivu Transrapid na liniji Shanghai Maglev Train.
Maglev je tip vozova koji koristi magnetnu levitaciju. To znači da voz nema dodir sa šinama već samo lebdi iznad njih. Potraga za sve većom brzinom znači da se otpori moraju smanjiti što više. Otpor vazduha će uvek postojati, ali sa što aerodinamičnijim oblikom isti se umanjuje. Otpor trenja kao drugi najznačajniji otpor je totalno nestao upotrebom Maglev tehnologije.
Najbrži voz ikada koji nije bio koristio tehnologiju maglev je francuski TGV (LGV) koji je 2007 godine postavio brzinu od čak 574,8km/h na liniji LGV Est, a model voza je bio SNCF TGV POS. Posle toga rekorde u brzini su još samo Japanci oborili ali koristeći se maglev tehnologijom. 2015 godine obaraju rekord na liniji Yamanashi Test Track sa modelom voza L0 Series i to prvo sa brzinom od 590km/h, a svega 5 dana kasnije sa brzinom od 603km/h. Do danas, ovo je i dalje svetski rekord u brzini voza koji je postignut.
Brze železnice u svetu
Mnoge zemlje imaju danas brze železnice a u nastavku ćemo pomenuti i koje to. Ono što treba napomenuti jeste da su određeni modeli vozova isti i od istih proizvođača samo sa drugim nazivom u određenoj zemlji. Tako TGV vozovi su od proizvođača Alstom i koriste se u Francuskoj, Belgiji, Holandiji, delu Nemačke i u Maroku.
TGV (Al-Boraq – Thalys – TGV) – Francuska
Al-Boraq – Maroko
Verovali ili ne, ovo je brza železnica u africi i to u Maroku. Povezuje grad Tangiers i Kazablanku i u upotrebi je od 2018 godine. Dužina pruge je 323km a operater je nacionalna železnica Maroka. Upitanju su francuski TGV vozovi koje proizvodi Alstom. Dizajnirana i operativna brizina su 320km/h kao i sam rekord. Izlazna snaga ovog voza je 9280KW ili 12440 konjskih snaga.
Thalys PBA/PBKA – Francuska, Belgija, Holandija Nemačka
Ovi vozovi saobraćaju na relaciji Pariz, Brisel, Amsterdam i Keln, a linija na relaciji Pariz – Brisel pravi čak 55% celokupnog profita. Thalys pevozi više od 7 miliona putnika godišnje. Izlazna snage je 8800KW ili 11800 konjskih snaga, a operativna i maksimalna brzina postignuta je 320km/h.
TGV
Jedni od najčuvenijih brzih vozova su francuski TGV. Dizajnirana i operativna brzina su 320km/h, a rekord postavljen je sa modifikovanim modelom TGV POS koji i danas drži rekord u brzini na čeličnim ili konvencionalnim šinama od 574,8km/h oboren 03 aprila 2007 godine. Ima snagu od 9280KW ili 12440 konjskih snaga.
Siemens Velaro ICE 3 – Nemačka, Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija
Korisnici ICE 3 su zemlje Nemačka, Francuska, Belgija i Holandija. Vozovi imaju dizajniranu i operativnu brzinu od 320km/h, a maksimalna zabeležena bila je 368km/h. Proizvođač Simens Velaro pravi brze električne vozove u koje spadaju ICE 3, Velaro D i Eurostar E320 sa maksimalnom brzinom od 352km/h. 2019 godine ICE vozovi su prevezlil više od 80 miliona putnika. Korisnici su Deutsche Bahn (Nemačka) i Dutch railway (Holandija). Snaga ovih vozova je 8000KW ili 11000 konjskih snaga. Vozovi Eurostar E320 koristi britanski operater Eurostar i povezuje London sa Parizom, Briselom i Amsterdamom. Poseduju snagu od 16000KW ili 21000 konjske snage.
KTX – Južna Korea
Vozovi u Južnoj Korei koriste vozove od proizvođača Alstom (Francuska, TGV) i Rotem (Južna Korea). Koriste se KTX-I sa maksimalnom i dizajniranom brzinom od 330km/h gde je operativna brzina 305km/h. KTX-Sancheon ima rekordnu brzinu od 352km/h i SRT koji ima maksimalnu brzinu od 330km/h. Korisnik je KORAIL, nacionalka južnokorejska železnica. Snage su 8800KW ili 11800 konjske snage.
Talgo – Španija, Saudijska Arabija
Talgo je španski proizvođač brzih vozova i koriste se u Španiji i Saudijskoj Arabiji. Zajedno sa kompanijom Bombardier koja proizvodi avione proizvode brze vozove i to Haramain Talgo za Saudijsku Arabiju i AVE Talgo za potrebe španske železnice. Dizajnirana brzina im je 350km/h, operativna 300km/h a rekordna je 365km/h. Haramain Talgo povezuje dva najsvetlija islamska hrama na relacijiMeka – Medina i napravljen je tako da može da služi na spoljašnoj temperaturi od 0 do +50 stepeni celzjusa. AVE Talgo koji saobraća u Španiji ima nadimak Pato, što na španskom znači patka/patak zbog svog prepoznatljivog “kljuna”.
ACE Velaro E – Španija
Još jedan voz i serija od nemačkog proizvođača Siemens. Upitanju je ACE Velaro E serija koja se koristi u Španiji i povezuje glavni grad Madrid i drugi najveći grad u Španiji Barselonu. Dizajnirana brzina mu je 350km/h operativna brzina 310km/h, a rekordna brzina 404km/h. Od Madrida do Barselone pređe za dva ipo sata relaciju od 621km, što govori da je prosečna brzina na ovoj relaciji ovim vozom 250km/h!
Italo AGV – Italija
Italo AGV su vozovi koji se koriste u Italiji, imaju opertivnu brzinu od 300km/h, a dizajnirana i rekordna brzina su 360km/h. Proizvođač je Francuski Alstom, a operater je privatna kompanija NTV. Snage su 6080KW ili 8153 konjske snage.
Frecciarossa 1000 – Italija
Frecciarossa poznatija kao crvena strela su takođe vozovi u Italiji i imaju operativnu brzinu od 300km/h. Dizajnirana brzina je 360km/h, a rekordna brzina koja je zabeležena iznosila je 394km/h. Proizvođač je Hitachi Rail Italy (Ansaldo Breda) i Bombardier.
Shinkansen H5 / E5 – Japan
Japanski brzi vozovi sa dizajniranom i rekordnom brzinom od 360km/h i operativnom od 320km/h. Shinkansen u prevodu znači nova magistrala, a zbog dizajna i brzine dobio je nadimak voz-metak. H5 seriju koristi operater JR Hokkaido, a E5 seriju JR East. Proizvođači su Hitachi i Kawasaki, a izlazna snaga je 9600KW ili 12870 konjske snage. Ovi vozovi imaju i detekciju zemljotresa UrEDAS. Kako su u Japanu zemljotresi česte pojave, vozovi su tako dizajnirani da sistem sam zaustavlja voz ukoliko dođe do većeg potresa. Isto interesantno vezano za voz-metak je to što su neki građani protestvovali zbog tog voza i brzine. Naime, Japan je veoma gusto naseljena zemlja, i buku koju stvaraju ovi vozovi pri velikim brzinama su velike, pa su građani protestvovali tražeći manje brzine ili postavljanje zvučnih barijera što se i događa danas u Japanu.
CRH380 HEIXE HAO – Kina
Kineski brzi vozovi imaju modele CRH380A HEIXE HAO, CRH380B HEIXE HAO i CRH380D HEIXE HAO. Model CRH380B je verzija od proizvođača Siemens Velaro. Operativna brzina im je 300km/h dizajnirana 380km/h a rekordna je 487km/h. Posle 2011 godine i posle železničke nesreće brzina im je ograničena na 300km/h. Operater je kineska nacionalna kompanija CR. Izazne snage su im od 10 000 do 20 000KW, odnosno od 13400 do čak 26800 konjskih snaga!
CR400AF / BF FUXINGHAO – Kina
Dizajnirana brzina je 400km/h a operativna 350km/h. Rekordna brzina je 420km/h. Postoje nazivi “Plavi delfin” i “Crveni zmaj” za seriju AF, a BF serija ima naziv “zlatni feniks”. Ovo je i ujedno najbrži konvencionalni brzi voz koji je u operativnoj upotrebi. Peking – Šangaj relaciju od 1302km prelazi za 4 sata i 18 minuta, što govori da mu je prosečna brzina preko 300km/h! Proizvođači su CRRC Qingdao Sifang, CRRC Changchun Railway Vehicles, CRRC Tangshan Railway Vehicle. Operater je naravno China Railway. Izazne snage su im od 10 000 do 20 000KW, odnosno od 13400 do čak 26800 konjskih snaga!
SHANGHAI MAGLEV
Dizajnirana i operativna brzina je 431km/h, dok je rekordna brzina iznosila 501km/h. Na ovoj listi ovo je jedini voz koji nema otpor trenja, tačnije ne ide po šinama već lebdi iznad njih. Prednosti su jasne, nema mehaničkih sklopova i optor trenja sa podlogom, ali mana je jako skupa infrastruktura za ovaj tip voza. Za sada ovaj voz je u operativnoj upotrebi samo na relaciji Šangajski aerodrom – Šangaj u dužini svega od 30km, i za tu deonicu mi je potrebno 7 minuta i 20 sekundi. Proizvođač je Siemens i Thyssenkrupp. Cena karte staje oko 8 dolara.
Najbrže železničke rute po prosečnoj brzini
Gore smo pisali više o maksimalnim brzinama, ali te brzine vozovi koriste samo nekoliko trenutaka. Prosečne brzine su znatno niže od onih postignutih naročito kada se govori o obaranju svetskog rekorda u brzini voza. Ovde ćemo napisati top 5 nabržih relacija po prosečnoj brzini.
Top 5 najbržih vozova po prosečnoj brzini
5. Španija, Saragosa – Guadalajara prosečna brzina 259,6km/h
4. Japan, Omiya – Sendai prosečna brzina 267,4km/h
3. Francuska , Champagne Ardenne – Lorraine prosečna brzina 271,8km/h
2. Italija, Milan – Reggio Emilia prosečna brzina 272,4km/h
1. Kina, Peking – Nanjang prosečna brzina 317,7km/h