Često u ženskom delu populacije mozemo čuti izjavu “Imam ranicu na grliću”, te se postavljaju pitanja koliko je to opasno? Da li se i kako leči? Iza svake ove konstatacije se krije zapravo doza straha od karcinoma grlića. Medjutim, prema poslednjim podacima, svaka druga žena ima neku promenu na grliću, tzv. ranicu, sto ukazuje na cinjenicu da je to jedan od najčešćih ginekoloških poremećaja.
Međutim, sta je zapravo ranica na grliću? Osvrnimo se najpre na anatomske i histološke karakteristike grlića materice.
Grlić materice ili cerviks je dužine oko 3 cm i predstavlja donji deo materice oko koga se pripaja vagina. Spoljašnji deo grlića koji prominira u vagini je prekriven pločasto slojevitim epitelom, a unutar samog grlića je cervikalni kanal koji povezuje vaginu i materičnu šupljinu i prekriven je cilindričnim epitelom. Mesto susreta ova dva epitela pločasto slojevitog epitela sa spoljašnjeg dela grlića i cilindričnog epitela iz cervikalnog kanala zove se skvamo-kolumna granica ili skraćeno SCJ. Ovo mesto dodira dva epitela je značajno jer upravo na njemu može doći do pojave atipičnih tj. sumnjivih promena koje pratimo odredjenim metodama (putem kolposkopije i PAPA testa). Upravo ta pojava cilindričnog epitela iz kanala grlića meterice, na površini grlića materice daje polje Ektopije (vidi se kao crveno polje) ili ti tzv. ranicu na grlicu. Ovo je normalna fiziološka pojava uslovljena cikličnim hormonskim fluktuacijama karakterističnim za reproduktivni period (“dobre” ranice). S obzirom da je ovaj cilindričan epitel mnogo osetljiviji od pločasto slojevitog epitela koji se normalno nalazi na površini grlića, kada se nađe na površini grlića pod uticajem spoljašnjih faktora kao što su infekcije (načešće HPV), smanjene odbrambene sposobnosti organizma, hemijski faktori,traume i dr . može da se promeni i da atipične kolposkopske slike (“loše” ranice). Upravo zbog ovih procesa koji se stalno odvijaju na površini grlića materice, neophodni su redovni kolposkopski i PAPA pregledi da bi se eventualne atipične promene na vreme otkrile kada mogu da se reše jednostavnim intervencijama.
PAPA test je kratka,jednostavna I bezbolna metoda koja se izvodi u sklopu ginekološkog pregleda. Predstavlja razmaz brisa sa prednje, zadnje usne grlica I iz cervikalnog kanala koji se gleda pod mikroskopom. Osetljivost PAPA testa je između 75% i 80%, što znači da postoji mogućnost dobijanja lažno pozitivnih i lažno negativnih rezultata. Iz tog razloga se PAPA test ponavlja na kontrolnim pregledima i radi kao kombinovana metoda sa kolposkopijom.
PA I / PA II: normalan nalaz
PA IIIa: atipične ćelije neodređenog značaja.
–skvamozne ( ASC-US )
–glandularne (ASC-H ) -ASC-H ukazuje da ćelije mogu biti pod većim rizikom da postanu kancerogene nego rezultat ASC-US.
PA IIIb :
– diskarioza lakog stepena ( L-SIL (CIN 1)
– diskarioza umerenog stepena (H-SIL (CIN 2)
PA IV: diskarioza teškog stepena H-SIL (CIN 3) I carcinoma in situ
PA V: invazivni karcinom
Kolposkopija je pregled grlića materice i vagine pod specijalnim mikroskopom (kolposkopom). Ovakav način pregleda (pod uveličanjem) omogućava da se mnogo jasnije analizira površina grlića materice I zidova vagine i uoče eventualne sumnjive promene.
Normalan kolposkopski nalaz podrazumeva tzv. ‘’dobre ranice’’ (ektopije, zone transformacije); Abnormalan kod kojih postoji sumnja na malignitet (leukoplakija, punktacije, AW epitel, mozaik, jod negativan epitel, atipicne vaskularizacije) I moze biti raznovrsan (kondilomi, polipi, Ovule nabothi, inflamacije, erozije, ulceracije).
Ukoliko se otkrije “loša” ranica, ginekolog će Vam predložiti:
- Biopsiju grlića materice tj. uzimanje uzorka tkiva ranice na grliću materice
- Kolposkopske kontrole i Papa bris na 4-6 meseci u narednih godinu dana, najčešće uz tzv. HPV
tipizaciju (bris na prisustvo i tip HPV virusa) biopsija se i u ovom slučaju radi ukoliko:
– se ranica ne izgubi posle godinu dana od kada je otkrivena
– ranica promeni izgled
– dobije se loš rezultat Papa brisa u toku intervalnih kontrola
– ustanovi se prisustvo HPV virusa koji može da izazove karcinom grlića materice(HPV 16,18,31,33,35). Na osnovu rezultata biopsije, saznajemo da li su i u kojoj meri izmenjene ćelije u ranici, od čega zavisi i dalji postupak:
- samo kontrola u intervalima koje odredi ginekolog
- Spaljuje se ranica (laser, radio-frekventni nož)
- Ranica se široko iseca (konizacija grlića materice)
Lečenje
Ukoliko se kolposkopijom utvrdi da postoji prisustvo prekancerogenih ili kancerogenih promena, potrebno je uraditi biopsiju grlića materice. Biopsijom se uzima uzorak tkiva koji se šalje na histološku analizu, čime se utvrđuje da li su ranice benigne ili maligne. Postoje tri faze promena na grliću materice I u zavisnosti od toga koja je faza u pitanju, postoje različiti pristupi lečenju:
Blago izmenjene ćelije, L SIL (CIN I)-Ukoliko su premaligne promene u početnoj fazi, one se mogu ukloniti laserom, radiotalasima ili elektrokauterizacijom, čime se lečenje završava.
Znatno izmenjene, atipične ćelije, H SIL ( CIN II, CIN III i Ca in situ)-konizaciju grlića materice, posle čega se deo tkiva šalje na histološku analizu na dalje analize. Ukoliko se konizacijom utvrdi da je promena otklonjena “do u zdravo”, ovom procedurom je lečenje završeno. Ćelije invazivnog carcinoma-uglavnom se pristupa radikalnom operativnom lečenju.
Prevencija
Najbolji vid prevencije ovih prekancerogenih promena je redovna poseta ginekologu, prilikom kojih se nesumnjivo može utvrditi prisustvo ranica, čak i kada su one u početnoj fazi. Ginekološki pregledi se moraju vršiti najmanje jednom godišnje ili na šest meseci.
Ukoliko vodite računa o svom zdravlju redovnim ginekološkim kontrolama, ove promene se mogu veoma lako i uspešno sanirati, čime sprečavamo da ranice prerastu u ozbiljan zdravstveni problem. Ukoliko se SKRINING testovima otkrije prisustvo premalignih ćelija, one se mogu na vrlo jednostavan i brz način ukloniti (laserom, radio-talasima ili elektrokauterizacijom) čime je otklonjen rizik od toga da premaligne ćelije prerastu u rak grlića materice. Zahvaljujući ovoj vrsti testova za rano otkrivanje bolesti, oboljevanje od karcinoma grlića materice se smanjilo za 75%, a smrtnost od ove bolesti čak za 80%.
Dr M. Radović, Dr T Đerić